Zgodnie z zamierzeniem inicjatorów, fundacja miała gromadzić środki finansowe na cele wskazane przez Episkopat Polski - przede wszystkim na wspieranie kultury i nauki katolickiej. Do Komitetu Honorowego z grona polityków weszli m.in.: Alicja Grześkowiak, Maciej Płażyński, Marian Krzaklewski, Franciszek Stefaniuk, Hanna Suchocka, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Emil Wąsacz, Janusz Steinhoff, Wiesław Walendziak, Wiesław Chrzanowski, Marek Zdrojewski i Paweł Łączkowski. Spośród biznesmenów członkami Komitetu zostali m.in.: Piotr Gaweł - przewodniczący Rady Poczty Polskiej, Wojciech Kwiatkowski - dyrektor generalny Poczty Polskiej, Zbigniew Nasiłowski - z firmy „Animex”, Henryka Pieronkiewicz - BPH, Maria Wiśniewska - PKO SA, Krzysztof Żmijewski - Polskie Sieci Elektroenergetyczne, Władysław Jamroży - PZU SA, Andrzej Modrzejewski i Konrad Jaskóła - Petrochemia Płock, Tomasz Tywonek - Telekomunikacja Polska oraz Jerzy Zdrzałka - KGHM Polska Miedź.

Dzięki wsparciu Komitetu Honorowego Komisji Sponsoringowej udało się pozyskać około 30 firm, które zdecydowały się wesprzeć organizację pielgrzymki. Łącznie zebrano na ten cel 2, 3 mln złotych.

Pierwsze kroki ku założeniu Fundacji

W maju 1999 r. Komitet Honorowy powołał komitet założycielski przyszłej fundacji, w skład którego weszli: Maciej Płażyński, marszałek Sejmu; Marian Krzaklewski, przewodniczący AWS; poseł Wiesław Walendziak oraz Marcin Przeciszewski, prezes KAI. Pierwszym działaniem tego komitetu było skierowanie do Jana Pawła II listu, w którym informowano o zamiarze powołania fundacji mającej wspierać dzieła kultury, mediów oraz fundować stypendia. Pod listem podpisali się członkowie komitetu, a dokument został przekazany do Watykanu przez bp. Pieronka za pośrednictwem nuncjatury apostolskiej w Warszawie. Hierarcha dodał także własne poparcie dla idei budowania „żywych pomników”, a nie tych „ze spiżu”.

Odpowiedź Papieża, skierowana do bp. Pieronka, nadeszła już 4 czerwca. Świadczyło to o tym, że idea fundacji - jako alternatywnego sposobu upamiętnienia pontyfikatu - spotkała się z jego aprobatą. Jan Paweł II zapewnił o swojej modlitwie w intencji powstającego dzieła, „w nadziei, że przyczyni się ono do ogólnego rozwoju kultury w naszym kraju”. Wyraził radość z powstania inicjatywy, która „postawiła sobie wzniosły cel wspierania prac badawczych i naukowych oraz działalności katolickich mediów”, i udzielił swego błogosławieństwa jej inicjatorom, wymieniając ich z nazwiska.

Papieska msza na Wawelu

Kolejnym symbolicznym krokiem było zaproszenie sponsorów pielgrzymki na Mszę Świętą sprawowaną przez Jana Pawła II 17 czerwca rano przy Ołtarzu Ojczyzny w katedrze na Wawelu. Liturgia miała charakter kameralny, a wśród uczestników znaleźli się alumni krakowskiego seminarium duchownego oraz ponad 100 członków Komitetu Honorowego, w tym m.in. marszałkowie Maciej Płażyński i Alicja Grześkowiak, premier Jerzy Buzek z ministrami Hanną Suchocką, Franciszką Cegielską i Januszem Steinhoffem, Marian Krzaklewski, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Tadeusz Mazowiecki, Wiesław Chrzanowski i Wiesław Walendziak.

Po Mszy Świętej uczestnicy zrobili sobie z Ojcem Świętym pamiątkowe zdjęcie. Papież żartował, a atmosfera była pełna radości i śmiechu. Pobłogosławił także najmłodszą uczestniczkę wydarzenia - 3-tygodniową Alexis, córkę Agnieszki i Williama Manusa, przedstawiciela firmy Henkel. Wzruszenie rodziców było ogromne.

Następnie Papież udał się na tzw. wikarówkę, gdzie zjadł skromne śniadanie w towarzystwie ks. Janusza Bielańskiego, proboszcza katedry wawelskiej. Tam też po raz ostatni spotkał się z ciężko chorym ks. Józefem Tischnerem.

Śniadanie założycielskie

Tymczasem członkowie Komitetu Honorowego wraz z biskupami i politykami udali się do pobliskiej restauracji na Wawelu na śniadanie zorganizowane przez Komisję Sponsoringową i Katolicką Agencję Informacyjną. Podczas spotkania Wiesław Walendziak omówił cele przyszłej fundacji, podkreślając m.in. znaczenie wsparcia dla katolickich mediów oraz planowane fundusze stypendialne. Bp Jan Chrapek - główny organizator pielgrzymki - w poruszającym przemówieniu zwrócił uwagę na potrzebę upamiętnienia pontyfikatu Papieża nie przez marmurowe tablice, ale przez dzieła służące ludziom. Bp Pieronek odczytał zebranym list Ojca Świętego, a premier Jerzy Buzek podziękował wszystkim zaangażowanym za doskonałą organizację, żartobliwie dodając: „Od jutra możemy zacząć przygotowywać następną pielgrzymkę”.

W czasie wakacji 1999 r. trwały intensywne prace nad precyzyjnym określeniem celów fundacji, nadzorowane przez bp. Chrapka. Szczególną rolę odegrał wówczas Piotr Gaweł, specjalista od marketingu, który zaproponował, by głównym celem fundacji uczynić program stypendialny dla młodzieży, a inne zadania - jak wspieranie kultury czy mediów - przesunąć na dalszy plan. W tym czasie wymyślono także nazwę „Fundacja Dzieło Nowego Tysiąclecia”, nawiązującą do papieskiego listu Tertio millennio adveniente.

Biskupi akceptują pomysł „żywego pomnika”

Podczas spotkania biskupów diecezjalnych 25 sierpnia 1999 r. na Jasnej Górze, bp Pieronek zaprezentował projekt fundacji, podkreślając, że „naszym czasom odpowiadają takie pomniki, które zmierzają do podniesienia poziomu intelektualnego katolików i pogłębienia ich świadomości religijnej, eklezjalnej i obywatelskiej”. Mówił również, że przyznawane stypendia - dla naukowców, nauczycieli, studentów i ludzi mediów - mogą pozostawić trwalszy ślad pontyfikatu Jana Pawła II niż kamienne pomniki. Zapowiedziano też prowadzenie działalności informacyjnej, wydawniczej, naukowej oraz współpracę z instytucjami publicznymi i NGO-sami.

Fundusz założycielski Fundacji miał pochodzić z pozostałych po pielgrzymce środków Komisji Sponsoringowej, w wysokości ok. 700 tys. zł. A bieżące dochody z darowizn, spadków, zbiórek, imprez publicznych i majątku. Fundacja miała działać zarówno w kraju, jak i za granicą. Jej organami statutowymi miały być: Rada Fundacji, Rada Programowa i Zarząd, a nadzór miał sprawować Minister Finansów.

Oficjalną decyzję o powołaniu Fundacji biskupi podjęli 26 listopada 1999 r. na zebraniu plenarnym KEP w Częstochowie. Priorytetem stało się wspieranie zdolnej, ale ubogiej młodzieży z małych miejscowości. Dalsze zadania to wspieranie mediów i badań naukowych. Prace nad statutem powierzono bp. Tadeuszowi Pieronkowi, bp. Alojzemu Orszulikowi, bp. Piotrowi Liberze i ks. Janowi Drobowi.

Stypendia, nagrody i obozy

Na kolejnym zebraniu KEP 2 marca 2000 r. zatwierdzono statut Fundacji i powołano jej władze. W skład Rady weszli m.in.: abp Tadeusz Gocłowski, bp Pieronek, bp Chrapek, bp Jarecki, Maciej Płażyński, Jerzy Buzek, Marian Krzaklewski, Franciszek Stefaniuk, Wiesław Walendziak, prof. Andrzej Rościszewski, prof. Zbigniew Cieślak i dr Jan Żaryn. Zarząd tworzyli: Piotr Gaweł (przewodniczący), ks. Jan Drob, Marek Zdrojewski i Marcin Przeciszewski.

Fundacja została oficjalnie zarejestrowana 15 czerwca 2000 r. Zdecydowano, że głównym jej zadaniem będzie pomoc stypendialna dla młodzieży z terenów wiejskich i małych miast. Pierwsze 500 stypendiów przyznano jesienią tego roku w pięciu diecezjach: koszalińskiej, ełckiej, drohiczyńskiej, radomskiej i przemyskiej. Program miał być systematycznie rozszerzany, obejmując młodzież od gimnazjum po studia.

Ponadto postanowiono, że raz w roku Fundacja będzie przyznawać nagrody „Totus” w pięciu kategoriach, m.in. za działalność charytatywną, budowanie wspólnoty, wkład w kulturę i naukę. Pierwsza gala odbyła się 28 marca 2001 r. na Zamku Królewskim w Warszawie. Latem zorganizowano również pierwsze obozy formacyjno-integracyjne dla stypendystów.

Pomnik z serca, nie ze spiżu

Ten „żywy pomnik” Jana Pawła II, jakim stała się Fundacja Dzieło Nowego Tysiąclecia, trwa - i mówi więcej niż niejeden monument. Rozwijany przez lata dzięki zaangażowaniu ludzi z różnych środowisk - jest dziś jednym z najbardziej wymownych owoców papieskiego nauczania. Bo to, co najtrwalsze, rodzi się nie z kamienia, ale z troski o człowieka.