W Astanie rozpoczął się VIII Kongres Przywódców Religii Świata i Tradycyjnych pod przewodnictwem Prezydenta Republiki Kazachstanu Kasyma Żomarta Tokajewa. Zgromadził 100 delegacji z ok. 60 państw z Azji, Afryki, Europy i Ameryki. Wśród nich znajduje się ponad 50. przywódców duchownych chrześcijaństwa, islamu, buddyzmu, judaizmu, hinduizmu i taoizmu, a także przedstawiciele organizacji międzynarodowych, środowisk naukowych, politycznych i społecznych. Stolicę Apostolską reprezentują kard. George Jacob Koovakad, prefekt Dykasterii ds. Dialogu Międzyreligijnego i abp George Panamthundil, nuncjusz apostolski w Kazachstanie. Są też obecni abp Tomasz Peta, metropolita Astany oraz bp Adam Bab, biskup pomocniczy diecezji lubelskiej i przewodniczący Rady ds. Ekumenizmu Konferencji Episkopatu Polski.

Motywem przewodnim wydarzenia jest „Dialog religii: synergia dla przyszłości”. Ten międzyreligijny szczyt wzbudza wielkie zainteresowanie świata religii, polityki i nauki, szczególnie w kontekście troski o aktualne i przyszłe bezpieczeństwo rozdartej wojnami ziemi; jest ważnym narzędziem w działaniach na rzecz osiągnięcia pokoju i globalnej współpracy. W kontekście niestabilności politycznej, konfliktów i kryzysów humanitarnych, ludzie coraz częściej zwracają się ku wierze jako bastionowi wartości moralnych oraz źródłu nadziei. Szczególną nadzieję pokłada się w osobistościach religijnych, gdyż strażnikami najwyższych wartości moralnych byli i są we wszystkich czasach pasterze różnych religii.

Misja VIII Kongresu jest więc szczególna: w kontekście narastającego konfliktu i konfrontacji geopolitycznej kontynuować proces jednoczenia i pogłębiania dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego. Nie chodzi o zacieranie różnic między religiami i doktrynami, lecz poszukiwanie wspólnych wartości i zasad duchowych ukierunkowanych na pokojowe współistnienie. Wiara winna być czynnikiem jednoczącym ludzi z całego świata zgodnie z zasadą, że człowiek był, jest i pozostaje przyjacielem i bratem.

Do uczestników kongresu specjalne słowo skierował papież Leon XIV. List odczytał kard. George Koovakad, prefekt Dykasterii ds. Dialogu Międzyreligijnego. Papież napisał, że „synergia oznacza współpracę między sobą, jak i z Bogiem, a każdy autentyczny impuls religijny sprzyja dialogowi i współpracy; taka współpraca nie jest wezwaniem do zacierania różnic, lecz zaproszeniem do przyjęcia różnorodności jako źródła wzajemnego wzbogacenia”. Podkreślił, że „synergia dla przyszłości nie jest abstrakcyjnym hasłem, lecz żywą rzeczywistością, która już przyniosła owoce”. Przywołał zgromadzenie przywódców religijnych na modlitwie w Asyżu w 1986 roku, zwołane przez papieża Jana Pawła II, a także dokument o ludzkim braterstwie dla pokoju światowego i współistnienia, podpisany w Abu Zabi w 2019 roku przez papieża Franciszka i Wielkiego Imama Al-Azhar, Ahmada Al-Tajjeba. „Kiedy przywódcy religijni jednoczą się w obronie najsłabszych członków społeczeństwa, łączą się w sadzeniu drzew, aby dbać o nasz wspólny dom, lub jednomyślnie opowiadają się za godnością człowieka, dają świadectwo prawdzie, że wiara łączy więcej niż dzieli. W ten sposób synergia staje się potężnym znakiem nadziei dla całej ludzkości, ukazując, że religia, w swojej istocie, nie jest źródłem konfliktów, lecz źródłem uzdrowienia i pojednania” – napisał papież. Wyraził nadzieję, że praca Kongresu zainspiruje wszystkich „do niestrudzonej pracy na rzecz harmonii i tworzenia synergii dla pokoju, synergii, która jest nieuzbrojona i rozbrajająca, pokorna i wytrwała, zawsze poszukująca miłosierdzia i bliskości z cierpiącymi”.

Kongres zbiera się co trzy lata, a Sekretariat Kongresu Przywódców Religii Świata i Tradycyjnych pełni funkcję stałego kolegialnego organu wykonawczego. Pierwsze spotkanie odbyło się w 2003 roku; było odpowiedzią na bezprecedensowe ataki terrorystyczne w Stanach Zjednoczonych z 11 września 2001 roku i pogłębiające się w świecie podziały międzycywilizacyjne i międzyreligijne. Pomysł, zrodzony podczas wizyty papieża Jana Pawła II w Kazachstanie (22-25 września 2001 roku), zyskał poparcie przywódców większości głównych religii świata i religii tradycyjnych. W ciągu 20 lat w stolicy Kazachstanu odbyło się siedem Kongresów; w VII udział wziął papież Franciszek, który wobec przywódców duchowych wielu religii świata powiedział: - „Dziękuję wam wszystkim, wszystkim mężczyznom i kobietom, którzy są orędownikami pokoju i jedności!”. Jednocześnie podkreślił, że „jedynym rozwiązaniem jest pokój, a jedyną drogą do niego jest dialog”.

Kongres w Kazachstanie jest owocem prowadzonej polityki dialogu, która stała się kamieniem węgielnym harmonii międzyetnicznej i międzywyznaniowej, skutecznie promującej idee humanizmu oraz zbliżania religii i kultur w państwie, które zamieszkuje ponad 100 narodowości.

Publikujemy przemówienie powitalne Papieża Leona XIV do uczestników VIII Kongresu Przywódców Religii Światowych i Tradycyjnych w Astanie

Pokój, Szalom, Salam, Beybitshilik!

Składam serdeczne pozdrowienia wszystkim uczestnikom VIII Kongresu Liderów Religii Światowych i Tradycyjnych, zwołanego w Astanie pod hasłem „Dialog Religii: Synergia dla Przyszłości”. W szczególności pragnę wyrazić wdzięczność Jego Ekscelencji Panu Kasymowi-Żomartowi Tokajewowi, Prezydentowi Republiki Kazachstanu. Zebraliście się Państwo z każdego zakątka świata, aby odnowić przyjaźnie i nawiązać nowe, zjednoczeni wspólnym pragnieniem uzdrowienia naszego podzielonego i zranionego świata. Temat ten jest szczególnie aktualny, podkreślając kluczową rolę dialogu międzyreligijnego w epoce naznaczonej gwałtownymi konfliktami.

W swej istocie „synergia” oznacza współpracę – zarówno między sobą, jak i z Bogiem. Każdy autentyczny impuls religijny sprzyja dialogowi i współpracy, zakorzenionej w naszej wrodzonej świadomości współzależności łączącej jednostki i narody. Z tej perspektywy harmonijna współpraca nie jest jedynie pragmatycznym wyborem, lecz odzwierciedleniem głębszego porządku rzeczywistości. Jest ona zgodna z samą istotą naszego wspólnego istnienia jako członków jednej rodziny ludzkiej. W głębi naszego sumienia świadomość ta rodzi głębokie poczucie solidarności – przekonanie, że jesteśmy odpowiedzialni za siebie nawzajem (por. Jan Paweł II, Sollicitudo rei socialis, 30 grudnia 1987, s. 38). Solidarność to zatem synergia w działaniu: żywy wyraz miłowania bliźniego jak siebie samego w skali globalnej.

Taka współpraca nie jest wezwaniem do zacierania różnic, lecz zaproszeniem do przyjęcia różnorodności jako źródła wzajemnego wzbogacenia. Kościół katolicki ze swej strony uznaje i ceni wszystko, co „prawdziwe i święte” w innych religiach (Nostra aetate, 28 października 1965, s. 2). Dąży wręcz do wspierania autentycznej synergii, wnosząc odrębne dary każdej tradycji na stół spotkania, gdzie każda wiara wnosi swoją unikalną mądrość i współczucie w służbie dobru wspólnemu.

W tym dążeniu „synergia dla przyszłości” nie jest abstrakcyjnym hasłem, lecz żywą rzeczywistością, która już przyniosła owoce. Historyczne zgromadzenie przywódców religijnych na modlitwie w Asyżu w 1986 roku, zwołane przez papieża Jana Pawła II, pokazało, że nie ma pokoju między narodami bez pokoju między religiami. Niedawno Dokument o ludzkim braterstwie dla pokoju światowego i współistnienia, podpisany w Abu Zabi w 2019 roku przez mojego czcigodnego poprzednika, papieża Franciszka, i Wielkiego Imama Al-Azhar, Ahmada Al-Tajjeba, przedstawił jasny plan działania, jak synergia religijna może sprzyjać globalnemu pokojowi i współistnieniu. Byliśmy świadkami tego samego ducha na ostatnim spotkaniu tego Kongresu w 2022 roku, gdzie przywódcy różnych wyznań, w tym papież Franciszek, spotkali się, aby potępić przemoc i ekstremizm, omówić opiekę nad uchodźcami i wezwać wszystkich przywódców do wspólnej pracy na rzecz pokoju. Te zobowiązania na wysokim szczeblu znajdują odzwierciedlenie w konkretnych działaniach: gdy dochodzi do klęsk żywiołowych, gdy uchodźcy są zmuszeni do ucieczki lub gdy rodziny cierpią z powodu skrajnego ubóstwa i głodu, wspólnoty wyznaniowe często jednoczą się i pracują ramię w ramię, aby przynieść ulgę i nadzieję tym, którzy najbardziej jej potrzebują.

Przyszłość, którą sobie wyobrażamy – przyszłość pokoju, braterstwa i solidarności – wymaga zaangażowania wszystkich rąk i wszystkich serc. Kiedy przywódcy religijni jednoczą się w obronie najsłabszych członków społeczeństwa, łączą się w sadzeniu drzew, aby dbać o nasz wspólny dom, lub jednomyślnie opowiadają się za godnością człowieka, dają świadectwo prawdzie, że wiara łączy więcej niż dzieli. W ten sposób synergia staje się potężnym znakiem nadziei dla całej ludzkości, ukazując, że religia, w swojej istocie, nie jest źródłem konfliktów, lecz źródłem uzdrowienia i pojednania.

Z tymi uczuciami, ufam, że praca tego Kongresu zainspiruje nas do niestrudzonej pracy na rzecz harmonii, tworzenia synergii dla pokoju – synergii, która, jak już powiedziałem, jest „nieuzbrojona i rozbrajająca, pokorna i wytrwała”, zawsze poszukująca miłosierdzia i bliskości z cierpiącymi (Urbi et Orbi, 8 maja 2025 r.). Módlmy się ramię w ramię, służmy ramię w ramię i mówmy jednym głosem wszędzie tam, gdzie zagrożona jest ludzka godność. Niech Wszechmogący błogosławi nasze wysiłki i przyniesie obfite owoce dla dobra wszystkich ludzi.