Początki wspólnoty parafialnej sięgają co najmniej poł. XII wieku i wiążą się prawdopodobnie z tworzonym tutaj centrum kasztelańskim. O tradycji dawności tutejszego ośrodka kościelnego świadczy legendarny przekaz o zbudowaniu kościoła przez Piotra Dunina ok. 1120 r.

Wczesne powstanie ośrodka parafialnego w Kijach pozostawiło trwały ślad w postaci dużego ośrodka kościelnego. Pod koniec XVI wieku obejmował on 22 miejscowości, parafia w Kijach sięgała aż po Czarną Nidę. Kije należały do tych nielicznych ośrodków parafialnych na ziemiach polskich, w których już w XII wieku pracował kilkuosobowy zespół duchownych. W poł. XVII wieku Kije stały się prepozyturą.

Wykształcenie średniowiecznego duchowieństwa umożliwiające należyte sprawowanie obowiązków kapłańskich pozostawiało nieraz wiele do życzenia. Przygotowanie kandydatów do kapłaństwa w seminariach duchownych zapoczątkował dopiero Sobór Trydencki, a wiele czasu upłynęło, zanim upowszechniła się ta forma kształcenia. Można przyjąć, że dopiero ok. poł. XVIII w. ogromna większość kapłanów odbywała studia seminaryjne (lub akademickie). W okresie średniowiecza przygotowanie kapłańskie rzadko wykraczało poza szkołę kolegiacką, a nieraz kończyło się na parafialnej, uzupełnionej praktyką. Wizytatorzy parafii odwiedzający Kije, stosowali więc odpowiednie zalecenia, nakazy, ale i słowa uznania. Pochwałę pracującego w Kijach duchowieństwa wyraził wizytator w 1791 r., podkreślając należyte odprawianie Mszy i nabożeństw oraz właściwe udzielanie sakramentów.

Plebanów obciążało utrzymanie wikariuszy, uzależniane od indywidualnych umów, i to utrzymanie wykazywało niezły poziom, np. w zestawieniu z sytuacją w archidiakonacie krzelowskim. Bardzo niskie było natomiast uposażenie służby kościelnej, która zazwyczaj musiała się wspomagać innymi źródłami utrzymania.

Z najnowszych dziejów „plebańskich” trzeba wspomnieć, że kijska parafia może poszczycić się wieloma zasłużonymi kapłanami. Z okazji jubileuszu wydano okolicznościową kartę z wizerunkami kilkunastu proboszczów, począwszy od znanego z zamiłowań naukowych, szczególnie archeologicznych i etnograficznych ks. Władysława Siarkowskiego, a kończąc na obecnym ks. Leszku Kowalczyku, który swą posługę spełnia od 2018 r. Wśród proboszczów Kij był także m.in. bł. ks. Józef Pawłowski, były rektor kieleckiego Seminarium i proboszcz katedry, zamordowany w Dachau w 1942 r. Był także ks. prał. Roman Zelek – działacz społeczny i ludowy, prześladowany przez UB czy późniejszy biskup pomocniczy ks. Edward Muszyński. Osobną kartę dziejów zapisują dzisiaj księża pochodzący z tej parafii, posługujący w różnych miejscach diecezji i poza nią.

Korzystałam z: Parafia Kije, zarys dziejów, red. ks. D. Olszewski, E. Wiśniowski, Kielce 1993.