Pomagać po wrocławsku

Grzegorz Kryszczuk: MiserArt to miejsce spotkań na wrocławskim Nadodrzu, gdzie współpracują ze sobą osoby bezdomne, streetworkerzy oraz artyści i rzemieślnicy. 17 października, w Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem świętujecie swoje siódme urodziny.

Wojciech Skibicki: Jest to przede wszystkim czas spotkania. Zawiązuje się pewna wspólnota. Przygotowaliśmy różne wydarzenia i koncerty, które właśnie wokół tej „wspólnotowości” krążą. Po ostatnich dwóch latach pandemicznego zamknięcia, kiedy oddziaływaliśmy w pewnej egzystencjalnej strefie, przychodzimy z jeszcze większą energią. Na nowo przywracamy sztukę i do niej się odnosimy.

Tak jest zapisane w nazwie tego miejsca.

W.S.: Drugi człon słowa MiserArt to właśnie sztuka. Ostatnio jej brakowało, stąd będzie obecna we wspólnym świętowaniu.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Jak zbudować wspólnotę wśród ludzi, którzy doświadczają bezdomności? Przecież na co dzień żyją oni w rozproszeniu tak, żeby nie rzucać się zbytnio w oczy.

W.S.: Budujemy ją razem z naszymi podopiecznymi i zwykłymi mieszkańcami Wrocławia. W MiserArt spotykają się przeróżne światy. Z pozoru odległe, ale tak naprawdę bardzo bliskie. Jednym z elementów łączących jest poczucie wykluczenia z różnych obszarów życia społecznego, zawodowego czy rodzinnego. Dlatego siódme urodziny odbywają się przy naszych stołach-ogrodach. Zapewniliśmy dużo dobrej muzyki, wypiek chleba oraz przestrzeń do swobodnych rozmów.

Zaintrygowały mnie te stoły…

Andrzej Ptak: Jak zwykle wszystko zaczyna się od przypadkowego wydarzenia. Pewnego dnia otrzymaliśmy kilka drzwi z wrocławskiego seminarium. Akurat trwał remont i wstawiano nowe, plastikowe, a żeby nie wyrzucać tych solidnych i drewnianych, zrobiono dobry uczynek i przekazano je do MiserArt. Z drzwi zrobiliśmy stoły. Jednym słowem połączyliśmy pewien już niechciany materiał z czymś żywym, w tym wypadku z roślinami. I tak powstały stoły-ogrody.

Z drobnego gestu uczyniono metafizyczne doświadczenie?

A.P.: Stworzyła się pewna figura, która łączy w sobie odrzucenie z pięknem, relacyjność czyli coś od czegoś się oddziela, a my to przyjmujemy. Nadaliśmy niepotrzebnemu przedmiotowi nową przydatność.

Drzwi z jednej strony zamykają dostęp, a przy stole zawsze zawiązuje się wspólnota?

A.P.: Dlatego podjęliśmy się tej pracy i wykorzystaliśmy talenty naszych podopiecznych. Osoby doświadczające bezdomności mają w sobie różne rany. Proces uruchomiony przy odnajdywaniu piękna w starych i zapomnianych przedmiotach jest dla nas symboliczny i ważny. Dodatkowym elementem, który stał się dla nas bardzo ważny jest sam ogród na tym stole.

Reklama

To są jakieś specjalne rośliny?

A.P.: Nie. Są to pojedyncze sztuki, albo drzewka przycinane w formie bonsai. Gdy taki stół powstanie, kiedy zasadzimy ogród, to później widzimy całą trudną historię życia tej osoby, która ten stół wykonała.

Żeby wykonać taki przedmiot trzeba mieć talent?

A.P.: Oni mają te talenty, ale często ukryte, zapomniane i zagubione. Bywa, że są one nierozbudzone. Winę za to ponosi ulica i sytuacja kryzysowa, jaką jest bezdomność. W MiserArt łączymy te talenty w jednym przedmiocie, którym jest stół-ogród. Później przy nich siadamy i Wojtek zaprasza naszych podopiecznych do rozmów.

Czytelnicy tego nie widzą, ale gdy opowiadacie o swojej pracy i tych inicjatywach to cały czas jesteście uśmiechnięci… Patrzenie w przyszłość też jest radosne?

W.S.: Oczywiście! Mamy dużo innych pomysłów, które chcemy zrealizować. I jestem przekonany, że uda nam się to zrobić. Nie ze względu na jakieś opcje finansowe, ale przede wszystkim na miejsce, które tworzymy. MiserArt jest placówką, do której wchodzi się bez obaw o niezrozumienie sztuki. Czasem jest taka blokada, że nie pójdę na wystawę do muzeum bo nie zrozumiem przesłania artystów, którzy np. namalowali obrazy. Nasze miejsce pod tym względem jest bezpieczne.

Reklama

To bezpieczeństwo oferujecie nie tylko na miejscu. Dosłownie zawozicie je na wrocławskie ulice. Od niedawna rozpoczął kursowanie specjalny autobus miejski, który rozwozi po mieście „zupę dla ubogich”. Jest to wspólny projekt Gminy Wrocław, MPK Wrocław, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu i Fundacji Homo Sacer.

A.P.: Ta inicjatywa istnieje ponad dwa lata i odpowiada na potrzeby zaopiekowania się ludźmi biednymi w czasie niskich temperatur. Wychodzimy poza mury instytucji i docieramy bezpośrednio do tych ludzi, którzy żyją na ulicy i na granicy śmiertelności.

Do kiedy będziecie rozwozić ciepłe posiłki?

A.P.: Do końca kwietnia. Przynajmniej takie mamy plany. Cieszy też ilość osób, które w tamtym roku mogły zjeść ciepły posiłek wieczorem. Skorzystało z tej pomocy ponad 40 tys. ludzi.

Pora dnia jest ważna?

A.P.: W jadłodajniach i kuchniach charytatywnych na terenie miasta ten posiłek jest najczęściej wydawany do południa. Zupa ze streetbusa jest często ostatnim ratunkiem dla zmarzniętej osoby bezdomnej, która powoli szuka miejsca do noclegu.

Dużo ludzi czeka na ten posiłek?

A.P.: Po kilkunastu dniach przejazdów po Wrocławiu mogę powiedzieć, że skorzystało z naszej pomocy dwa razy więcej osób, niż w identycznym okresie rok temu. I spodziewamy się, że kolejne miesiące przyniosą jeszcze więcej pracy niż miało to miejsce w poprzednich edycjach tej akcji.

Andrzej Ptak (po lewej) jest prezesem Fundacji Homo Sacer i założycielem przestrzeni kreatywnej dla bezdomnych MiserArt. Wojciech Skibicki (po prawej) pełni funkcję prezesa spółki MiserArt. Oboje angażują się w aktywizację osób bezdomnych.

WIESŁAWA LEWANDOWSKA: – Jest Pan, Panie Prezesie, jednym z nielicznych już, niestety, przedstawicieli pokolenia Armii Krajowej... EDMUND MUSZYŃSKI: – Jednym z ostatnich i coraz bardziej bezsilnych, nie tylko z powodu stanu zdrowia. Bardzo martwi mnie stan naszego AK-owskiego środowiska. Choć jest w nim wciąż jeszcze wielu ludzi prawdziwych, doskonale czujących przesłanie Armii Krajowej, to jestem bardzo zniesmaczony postawą tych, którzy od kilku już lat decydują o naszym Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Tak naprawdę trudno mi powiedzieć, kim są ci ludzie, bo na pewno nie rozumieją słów: „Bóg, Honor i Ojczyzna”. – Kim zatem są dzisiejsi członkowie Światowego Związku Żołnierzy AK? MIROSŁAW WIDLICKI: – W ostatnich latach rzeczywiście coraz trudniej to określić. I takie pytania zadają nam członkowie terenowych kół AK. Sprawa była oczywista w latach 90. ubiegłego wieku, gdy żyło jeszcze wielu dowódców AK, gdy wszyscy dobrze się znali i na ogół znali swoją przeszłość. Po 2000 r. szeregi poszerzały się o wolontariuszy – takich jak ja – niekombatantów, ale przybywało też członków kombatantów, których nie miał kto weryfikować i którzy następnie trafiali do władz różnych szczebli, również do Zarządu Głównego. – Czy częste są dziś życiorysy AK-owskie niedostatecznie uwierzytelnione? M. W.: – To przykre, ale krążą takie opinie, a te przypadki, nawet jeśli nie są zbyt częste, to i tak podważają wiarygodność całego związku. Poza tym w ostatnich latach, w czasach docierającej do nas liberalizacji, można zaobserwować odchodzenie związku od swoich ideałów. Gdy pan prezes Muszyński napisał piękną „Preambułę” do naszego statutu (aby przeciwstawić się tej liberalizacji), wywołało to protesty, Zarząd Główny przegłosował odrzucenie „Preambuły”. – Dlaczego? M. W.: – Dlatego, że była zbyt „bogoojczyźniana”, a teraz to nie na czasie. Dwadzieścia lat temu taka reakcja byłaby nie do pomyślenia. Bardzo więc stępiła się ta szczególna czujność, nawet w ludziach powołujących się na etos AK, a niedługo już nie będzie tych, którzy dziś starają się tę czujność budzić... – Światowy Związek Żołnierzy AK stara się jednak przekazać swą wartę następnemu pokoleniu, poprzez tzw. członków nadzwyczajnych... M.W.: – Ludzie młodsi, niekombatanci, jeśli deklarują przywiązanie do wartości i etosu Armii Krajowej i chcą czynnie i całkowicie bezinteresownie pracować w związku, by zaszczepić ten etos szczególnie w młodym pokoleniu, otrzymują status członka nadzwyczajnego – bez praw wyborczych. Po roku działalności i pozytywnej opinii prezes okręgu ma prawo nadać im status członka zwyczajnego – z prawami wyborczymi, lecz oczywiście bez uprawnień kombatanckich. Taki właśnie status ja posiadam. Mimo że jestem z młodszego pokolenia, to podobnie jak pan prezes Muszyński ubolewam nad odchodzeniem (mam nadzieję, że to wyjątki) od Boga, ale i z honorem jest różnie. E. M.: – Niedawno byłem bardzo zdumiony tym, że kilka osób przyjęło medale zasługi od... prezydenta Niemiec. Choć tego nie nagłaśniano. M. W.: – Prezydent Niemiec wręczył te odznaczenia powstańcom warszawskim, odpowiednio dobranym członkom naszego związku. Naszym zdaniem, przyjmowanie ich było co najmniej dwuznaczne moralnie i mogło budzić niesmak. E. M.: – Ja z zasady odmawiałem przyjmowania odznaczeń. Przyjąłem tylko Krzyż Armii Krajowej i Krzyż Partyzancki. – Kiedy, Panów zdaniem, zaczęły się te „budzące niesmak” zmiany? E. M.: – Moim zdaniem, widać je wyraźnie od czasu, gdy w Polsce zaczęli rządzić liberałowie, czyli Platforma Obywatelska. Wcześniej nikt w naszym środowisku nie ośmielał się kwestionować wartości, z których wyrasta etos AK. Nagle okazało się, że wszystko można wyśmiać, nawet splugawić, a w najlepszym razie przemilczeć. M. W.: – Dwa lata temu pewna szkoła przyjęła imię jednego z naszych bohaterów lotników i... na jej sztandarze zabrakło słowa „Bóg”, jest tylko „Honor i Ojczyzna”. Komuś przyszło do głowy, żeby tak ocenzurować sztandar. – Pytaliście, dlaczego tak się stało? E. M.: – Nie miał kto zadać tego pytania, bo na uroczystość nawet nas nie zaproszono. Może dlatego, że byśmy tam tylko przeszkadzali jako strażnicy „przestarzałych wartości”. M. W.: – Po prostu atmosfera poprawności politycznej trafiła pod strzechy. Decyzję w tej konkretnie sprawie najprawdopodobniej podjęli sami nauczyciele tej szkoły, może rodzice, a w najmniejszym stopniu młodzież. – Kłopoty z wypełnianiem misji ŚZŻAK nie polegają więc dziś tylko na tym, że odchodzą już ci, którzy swym życiem zaświadczali, czym jest hasło: „Bóg, Honor i Ojczyzna”... M. W.: – Faktem jest, że jeszcze kilkanaście lat temu, kiedy wśród nas była większa liczba dowódców o niekwestionowanym autorytecie, łatwiej było wypełniać tę patriotyczną misję w obronie najważniejszych polskich wartości. E. M.: – Istotnie, od kilkunastu lat nie tylko na tym polegają nasze kłopoty. Wystarczy tu przypomnieć perturbacje z zakładaniem Fundacji Polskiego Państwa Podziemnego, która miała być materialną bazą dla działalności ŚZŻAK. Kiedy zaczynaliśmy powoływać fundację w roku 1998, było jeszcze całkiem uczciwie... – Co to znaczy? E. M.: – Założycielami fundacji mieli być pospołu Światowy Związek Żołnierzy AK i warszawski Urząd Wojewódzki. W końcu jednak jedynym fundatorem został nasz związek. Tak się złożyło, że wybrano mnie na pierwszego prezesa fundacji. To było w czasie, kiedy kończyły się rządy Jerzego Buzka, a AWS tracił poczucie bycia partią uczciwą. Przygotowałem wtedy projekt statutu, potem kolejne, których z jakiegoś powodu długo nie chciano zaakceptować w Krajowym Rejestrze Sądowym. W końcu, po pokonaniu licznych kłód pod nogami, we wrześniu 1999 r. statut został zarejestrowany. Fundacja mogła więc wreszcie przyjąć darowiznę – czyli przejąć budynek PAST-y. Ale to nie koniec kłopotów. Prawdziwa walka dopiero się zaczęła. – Zaczęła się nowa walka o PAST-ę? E. M.: – Tak, i to równie zacięta jak ta w 1944 r. Od początku było jasne, że ktoś za wszelką cenę chce nam uniemożliwić przejęcie PAST-y, czyli jej nieodpłatne scedowanie przez Skarb Państwa na rzecz naszej fundacji. Państwo musiało wypłacić sowite odszkodowanie firmie do tej pory administrującej tym budynkiem tylko w zamian za to, że nie będzie ona pretendowała do tytułu własności. O ile pamiętam, było to 960 tys. zł – ostatnie pieniądze, które miał do dyspozycji premier Buzek przed podaniem się do dymisji. M. W.: – Gdyby nie to odszkodowanie, sprawa przez lata toczyłaby się w sądach, a z darowizny na rzecz naszego związku nic by nie wyszło. I tamta firma nadal by sobie pasożytowała na budynku PAST-y, podobnie jak czyniło to w innych miejscach wiele pokomunistycznych firm. – Można powiedzieć, że to pan prezes Muszyński ponownie odbił PAST-ę? M. W.: – Jak najbardziej, choć dzisiaj wielu się do tego przyznaje... E. M.: – ...a nie mają nawet bladego pojęcia, jak ostro wtedy było. Po zarejestrowaniu statutu zaczęła się wojna podjazdowa – i to na wielu frontach – mająca nam uniemożliwić przejęcie PAST-y. W urzędzie wojewódzkim zadziałał ktoś wpływowy; urzędnicy zaczęli mnożyć trudności, zwłaszcza wicedyrektor wydziału gospodarki ziemią i geodezji, który aby rzecz maksymalnie utrudnić, przygotował specjalne plany geodezyjne wręcz uniemożliwiające przekazanie nam działki, na której stoi budynek PAST-y. M. W.: – Działkę podzielono na dwie części – umyślnie w taki sposób, że część budynku PAST-y z windą wydzielono i przypisano do działki sąsiedniej! Chciano tak skomplikować sytuację prawną, by uniemożliwić, a co najmniej na bardzo długo odwlec przekazanie budynku Związkowi AK. To wszystko by się powiodło – bo ten chytry zabieg utrzymywano w ścisłej tajemnicy – gdyby nie to, że jedna z wysokich urzędniczek uczciwie ostrzegła pana prezesa Muszyńskiego, że coś takiego się kroi. E. M.: – To prawda. Nikomu o tym nie mówiłem, ale wtedy zacząłem osobiście atakować wojewodę. Umowę przekazania darowizny, oczywiście, przedłożyłem wcześniej radcom prawnym w Ministerstwie Skarbu Państwa. Nikt tam nie miał żadnych zastrzeżeń. Pojawiły się one potem nagle – zaczęto domagać się od nas kolejnych bezsensownych dokumentów. Do końca nie byliśmy pewni, czy podpisanie umowy w ogóle kiedykolwiek nastąpi, gdyż targi były niezwykle ostre. Strona przeciwna – na dobrą sprawę nie wiadomo kogo reprezentująca, nieżyczliwa – do końca miała chyba nadzieję, że do tego podpisania, mimo wcześniejszych uzgodnień, jednak nie dojdzie. Pomogły wspierające nas działania dyrektor Wydziału Skarbu Państwa i Przekształceń Własnościowych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego Bożeny Grad, a szczególnie szefa Kancelarii Premiera Buzka ministra Mirosława Koźlakiewicza; przyszło polecenie od premiera, aby pan wojewoda podpisał dokument. To było 10 listopada 1999 r. – Miał Pan wówczas wielką satysfakcję, poczucie zwycięstwa? E. M.: – Tak, ale to poczucie trwało krótko, ponieważ już następnego dnia nie dostąpiłem zaszczytu uroczystego przejęcia budynku z rąk premiera Buzka... PAST-ę przejmował ówczesny prezes Światowego Związku Żołnierzy AK płk Stanisław Karolkiewicz, sam. Mnie zignorowano... Mimo że przecież byłem prezesem zarządu fundacji, adresatem całej korespondencji w tej sprawie, mimo że – powiem nieskromnie – przez wiele miesięcy sam walczyłem o PAST-ę. – Cóż, taki zawsze był w Polsce los prawdziwych, najbardziej zasłużonych AK-owców, Panie Prezesie. E. M.: – Pozostała mi tylko satysfakcja, że się udało, bo sam najlepiej wiem, że mogło się nie udać. – Ale zasłużył Pan chyba na wdzięczność AK-owskiego środowiska? E. M.: – No właśnie, najsmutniejsze jest, że tego nie jestem pewien... M. W.: – Obydwaj z Prezesem jesteśmy w komisji statutowej związku i tak się składa, że wszystkie nasze najważniejsze poprawki do statutu zostały w głosowaniu odrzucone, m.in. wprowadzenie do statutu „Preambuły” i przywrócenie może nie Rady Naczelnej, ale Rady Starszych (złożonej z kilku powszechnie szanowanych kombatantów), która dbałaby o kręgosłup moralny związku i zabierałaby głos w sprawach ważnych dla Polski, którego dziś brakuje. E. M.: – A ja mimo wszystko nie tracę nadziei, że w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej zajdzie jakaś dobra zmiana. * * *