Reklama

Środa popielcowa w tradycji

Niedziela legnicka 8/2004

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Pierwszy dzień Wielkiego Postu to uroczystość przede wszystkim religijna. Podniosły, pełen zadumy nastrój udzielał się każdemu. Wszyscy szli do kościoła i klękali przed ołtarzem, aby ksiądz posypał im głowy popiołem. „Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz” - wypowiadał kapłan nad każdym, któremu szczypta spopielonej palmy z Kwietniej Niedzieli osiadła szarą plamą na włosach. Symbol pokuty - szary proch - przyjmowali na stopniach ołtarzy królowie, książęta, wielcy panowie i żebracy, bezdomni, trędowaci. Wobec Boga wszyscy są równi. Wobec śmierci też. W kościele - mrok, zapalone świece i zapach kadzidła, a na dworze świeciło słońce i ćwierkały wróble. Trudno było, zwłaszcza młodym, dłużej wytrwać w podniosłym nastroju. Po chwilach pełnych zadumy nie mogli oprzeć się pokusie, by coś nie spsocić. Celowały w tym wyrostki. Żyjący w XVIII w. ks. Jędrzej Kitowicz tak przedstawiał tradycyjne popielcowe figle: „... Zaś przy kościołach w Wstępną Środę, po miastach, chłopcy, studencikowie czatowali na wchodzącą do kościoła białą płeć, której przypinali na plecach kurze nogi, skorupy od jajec, indycze szyje, rury wołowe i inne tym podobne mater klasy; tak zaś to sprawnie robili, że tego osoba dostająca nie czuła, bo to pulgastwo było uwiązane na sznurku lub nici, do końca której była przyprawiona szpilka zakrzywiona jak wędka, więc chłopiec do takich figlów wyćwiczony, byle się dotknął ową szpilką sukni, raz i figla na osobie zawiesił. A ta ni o czym nie wiedząc, pięknie przybraną i wiele razy będąc dystyngowaną postępowała w kościół z dobrą miną, gdy tymczasem wiszącym na plecach kawalcem pustym głowom śmiech z siebie czyniła, którym się i sama, na koniec od kogo roztropnego uwolniona od wisielca, zarumienić musiała”. Dalej ks. Kitowicz opowiada: „... Nie fatygując księży swawolna młodzież sama go [popiół] sobie rozdawała, trzepiąc się po głowach workami popiołem napełnionymi albo też wysypując zdradą jedna drugim obojej płci na głowy pełne miski popiołów [...]. Druga ceremonia nie kościelna, ale światowa bywała długa w używaniu po miastach i wsiach, która zawisła na tym, że jakiś młokos przed przechodzącą niewiastą albo dziewką, przed lub za przechodzącym mężczyzną rzucał na ziemię garnek popiołem rudym napełniony [...] co zrobiwszy swawolnica lub swawolnik zawoławszy: popielec! uciekał”. Inne zwyczaje ludowe związane były z faktem, że powszechnie uważano, iż dziewczyna, która nie znalazła męża w dopiero co minionych zapustach, pozostanie panną do przyszłego roku. Dla wielu dziewcząt było to powodem licznych przykrości. Cóż, siła tradycji jest ogromna. W Środę Popielcową było już wiadomo, którą spotkał taki los. Stąd powiedzenie: „Zwiędła jak panna we Wstępną Środę”. Mężczyźni wyłapywali te biedaczki i urządzali im „kłodę popielcową”. Zaprzęgali je do kłód symbolizujących małżeńskie jarzmo i przeganiali po ulicach: „Lepiej było w te mięsopusty, iść za lada chłopinę, niż włóczyć szczepinę”. Z biegiem lat zwyczaj ten zaczął jednak zanikać i w XVIII w. spotkać go można było już tylko na wsi, a w miastach ograniczano się do zaprzęgania dziewek służebnych. Nie śmiano jednak ruszać bogatych mieszczek. W zamian płatano im opisane przez ks. Kitowicza figle z kurzymi nogami, śledziowymi łbami i innymi „akcesoriami”. O śledziowe łby w Popielec nie było trudno, bo właśnie śledzie należały do tradycyjnego pożywienia postnego, a poza nimi - żur. Żurowi trzeba poświęcić trochę więcej uwagi, bo on dawał siłę do pracy dziesiątkom pokoleń Polaków. Gotowano go na wiele sposobów, dzisiaj już zapomnianych. Była to potrawa i królewska i chłopska. W rachunkach dworu Władysława Jagiełły znajduje się taki ustęp: „... dla króla Imci obiad z Prokopem margrabią morawskim i książętami mazowieckimi, Januszem, księciem raciborskim i księciem oświęcimskim pro glicerio dieto kysse 12 sc.”. Zupa ta zwana z łaciny glicerium, z ruskiego kysielem, przyszła do nas z Rusi i stała się bardzo polską potrawą. Polska zalewajka z żytniego zakwasu z różnymi dodatkami była potrawą przede wszystkim postną. Podawano żur na obiad, którym król Władysław Jagiełło podejmował dostojnych gości. Jadła żur chłopska rodzina, mieszczańska i szlachecka: „Wstępna Środa następuje, pani matka żur gotuje”. Żur był zupą tanią i łatwą do przyrządzenia, zwłaszcza że w każdym niemal domu stale znajdował się zakwas z żytniej mąki, niezbędny do pieczenia chleba. Środa Popielcowa otwiera cykl postnych dni. W sam Popielec najczęściej nie jedzono nic, tak jak i w Wielki Piątek. W te dwa dni w roku ofiarnie, z myślą o Bogu, odmawiano sobie nawet żuru.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2004-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Indie: śmierć 241 osób w katastrofie samolotu, przeżył jeden pasażer

2025-06-13 07:16

[ TEMATY ]

Indie

PAP/EPA/SIDDHARAJ SOLANKI

Indyjskie linie lotnicze Air India potwierdziły, że w katastrofie Boeinga 787-8 Dreamliner, która wydarzyła się w czwartek w mieście Ahmadabad, zginęło 241 osób. Na pokładzie były 242 osoby, katastrofę przeżył jeden pasażer.

"Samolot rozbił się wkrótce po starcie. Z przykrością informujemy, że spośród 242 osób na pokładzie 241 osób potwierdzono jako zmarłe. Jedyny ocalały jest leczony w szpitalu" - brzmi komunikat Air India, zamieszczony na platformie X.
CZYTAJ DALEJ

„Niedziela” i portal niedziela.pl liderem!

2025-06-13 07:26

[ TEMATY ]

Tygodnik Katolicki Niedziela

niedziela.pl

Karol Porwich/Niedziela

W Tygodniku "Niedziela" w latach 2010-2024 ukazało się aż… 1590 artykułów na temat księdza Jerzego, a na portalu niedziela.pl opublikowano 1254 teksty – takie dane Redakcja przesłała do koordynatora zespołu przygotowującego raport na temat kultu ks. Popiełuszki w 15. rocznicę jego beatyfikacji.

To z pewnością rekord, jeśli chodzi o polskie tygodniki opinii (i piszę o tym naprawdę nie dlatego, że pewnie kilkaset tekstów z tego zestawienia jest mojego autorstwa!). W raporcie są też inne „szokujące” dane: na przykład od chwili wyniesienia ks. Jerzego na ołtarze tylko w językach obcych powstało kilkadziesiąt publikacji. Najwięcej w językach: włoskim, francuskim, angielskim i niemieckim, ale też – co ciekawe! - ukazały się książki po koreańskim i japońsku.
CZYTAJ DALEJ

Rycerze Zakonu św. Jana Pawła II z raportem u Maryi

2025-06-13 20:41

[ TEMATY ]

Jasna Góra

Zakon św. Jana Pawła II

BPJG

Bronią wartości chrześcijańskich, dbają o rozwój patriotyzmu, pielęgnują miłość do Ojczyzny, ale przede wszystkim promują nauczanie świętego Jana Pawła II. Po raz siódmy na Jasną Górę przybyli Rycerze Zakonu św. Jana Pawła II. W Polsce Zakon zrzesza ponad dwa tysiące mężczyzn.

BPJG
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję