Witając zgromadzonych zwierzchnik polskich luteran bp Jerzy Samiec podkreślił, że reformacja to przede wszystkim „poszukiwanie Boga”. Marcin Luter szukał Boga, przed którym chciał zasłużyć na to, by być zbawionym. W Liście do Rzymian znalazł Boga łaskawego, który zbawia przez wiarę, a nie z uczynków, byśmy się nimi nie chlubili. To zmieniło jego życie i życie milionów innych ludzi.

Ewangelicy są częścią Rzeczypospolitej, jest ona także ich dziełem - zaznaczył patronujący sesji prezydent RP Andrzej Duda. Zapewnił, że Polska była, jest i będzie wspólnym domem wszystkich Polaków, wiernych wszystkich wyznań, bo jako naród stanowimy jedną rodzinę. Nazwał Polskę „Rzeczpospolitą przyjaciół”.

Przypomniał wkład ewangelików w odrodzenie wolnej Polski (np. generałów Józefa Sowińskiego i Wiktora Thommée, bp. Juliusza Bursche), w naukę i kulturę (m.in. Mikołaja Reja, Samuela Bogumiła Lindego, Stanisława Lorentza, wydawców Gebethnera i Wolffa), w rozwój gospodarczy (rodzin: Wedlów, Haberbuschów i Schiele’ów). Współcześnie bardzo znanymi ewangelikami są m.in. Jerzy Buzek, Adam Małysz i Jerzy Pilch. Wszyscy oni świadczą o nierozerwalnym związku luteran z dziejami Polski - wskazał prezydent.

Dwa główne referaty wygłosili: sekretarz generalny Światowej Federacji Luterańskiej (ŚFL) ks. dr Martin Junge („Reformacja jako obywatelka świata”) oraz były premier Polski i przewodniczący Parlamentu Europejskiego prof. Jerzy Buzek („Reformacja a jedność Europy”).

Ks. Junge przypomniał na wstępie, że reformacja rozprzestrzeniła się po całym świecie, daleko od swej kolebki w Wittenberdze. Obecnie dwa największe Kościoły luterańskie na świecie znajdują się w Afryce: w Etiopii i Tanzanii. Ale siłą Kościoła nie są liczby, jego siła pochodzi od Boga i ze świadectwa dawanego Ewangelii.

Sekretarz generalny ŚFL stwierdził, że Kościół musi kontekstualizować swój przekaz. Nigdy bowiem Kościół nie jest celem samym w sobie. Ma on wyrażać stosunek Boga do ludzi, dlatego uczestniczy w ich radościach i troskach w konkretnym kontekście ich życia, by zasypywać przepaść między człowiekiem a Bogiem.

Zdaniem ks. Jungego, „skupienie na Chrystusie” jest wkładem Kościoła w przezwyciężenie podziałów w naszych trudnych czasach. Łączy ono nie tylko w łonie rodziny luterańskiej, ale w całym podzielonym Ciele Chrystusa.

Odnosząc się do relacji katolicko-luterańskich, sekretarz generalny ŚFL przyznał, że łatwo byłoby powrócić do konfliktów z 500-letniej przeszłości, ale dziś mamy już wspólne doświadczenia duchowe. Odwołał się do katolicko-luterańskiego dokumentu „Od konfliktu do komunii” z 2013 r., który wskazuje, że spoglądając na Chrystusa, możemy odwrócić się od przeszłości naznaczonej konfliktami, by patrzeć w przyszłość z nadzieją na ich przezwyciężenie.

Ks. Junge podkreślił też, że ubiegłoroczne wspólne, luterańsko-katolickie rozpoczęcie obchodów jubileuszu 500-lecia reformacji nie było „naiwnym i spontanicznym aktem entuzjastów jedności”, ale owocem 50 lat dialogu, wspieranego m.in. przez papieży Jana Pawła II i Benedykta XVI. Na tej podstawie papież Franciszek mógł wykonać kolejny, mocny krok: współprzewodniczył nabożeństwu upamiętniającemu reformację.

Sekretarz generalny ŚFL prosił luteran, by pamiętali, że ich historia nie zaczęła się w 1517 r., lecz 2000 lat temu, gdyż przedreformacyjny czas Kościoła jest także częścią ich dziejów. - Reformacja nadal trwa - stwierdził chilijski duchowny i wyraził nadzieję, że jubileusz jej 500-lecia stanie się „modlitwą o obecność Boga w historii”.

Z kolei prof. Buzek powiedział, że otwartość i różnorodność są życiodajnym płynem Europy, a reformacja jest ważnym elementem tak rozumianej europejskości. Przyznał, że reformacja doprowadziła do podziału Kościoła i Europy, a także do wojen. Zauważył przy tym, że osłabiła ona jedność Kościoła, który i tak już był wówczas podzielony - na Wchodzie istniał Kościół prawosławny, koptyjski itd. Wprawdzie Sobór Trydencki, który się zebrał po 28 latach od rozpoczęcia reformacji, dokonał zmian w Kościele, ale jedności już nie zdołał przywrócić. - Zróbmy pozytywny, dobry użytek z istniejącej różnorodności - zaapelował były premier.

Wskazał, że reformacja nie była tylko kontestacją, ale także stała się zaczynem czegoś nowego i trwałego, nie tylko w Kościele. Z punktu widzenia edukacji i kultury była światłem, które zmieniło mentalność Europejczyków i dało początek nowoczesności. Reformatorzy umieli np. wykorzystać wynalazek druku. - Co by było, gdyby mieli do dyspozycji media społecznościowe? - pytał retorycznie Buzek.

Przypomniał, że u początku idei zjednoczonej Europy byli katoliccy chadecy z Niemiec i Francji, ale pierwszym przewodniczącym Zgromadzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali został belgijski protestant. Obecnie w Parlamencie Europejskim katoliccy i protestanccy posłowie spotykają się co roku na „śniadaniu modlitewnym”. - Nie tylko rynek i kapitał, ale też Biblia zjednoczyła Europę - podkreślił profesor, wskazując, że reformacja przyczyniła się do jedności Europy różnorodnej o mocnym fundamencie religijnym. Kościołowi zaś doświadczenie reformacji przyniosło przekonanie o potrzebie stałej reformy.

Podczas sesji po raz pierwszy wręczono Nagrodę im. Królewny Anny Wazówny. O jej ustanowieniu zdecydował Synod Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, by uhonorować osoby i instytucje zasłużone dla Kościoła. Na czele kapituły nagrody stoi bp Samiec. Tegorocznym laureatem został luterański Kościół Szwecji za za pomoc humanitarną udzieloną Mazurom po II wojnie światowej. - Wybór był oczywisty - przyznał bp Samiec. Laudację odczytał prezes Synodu ks. Adam Malina, zaś nagrodę odebrała prymas Kościoła Szwecji abp Antje Jackélen.

W sesji jubileuszowej na Zamku Królewskim udział wzięli m.in. prymas Polski abp Wojciech Polak, metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz i przewodniczący Komisji ds. Ekumenizmu w Konferencji Episkopatu Polski bp Krzysztof Nitkiewicz. Obecni byli zwierzchnicy Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej, w tym prawosławny metropolita warszawski i całej Polski Sawa, a także były prezydent Światowej Federacji Luterańskiej bp Munib Younan. Nie zabrakło również przedstawicieli polskiego życia politycznego, m.in. prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz.