Dziś zaprosiłby do kurii media i podziękował, że są głosem wolnym i ważnym - mówili o abp. Józefie Życińskim uczestnicy popołudniowej części konferencji online „Aktualność przesłania Arcybiskupa Józefa Życińskiego”, zorganizowanej w środę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

Zmarłego 10 lat temu metropolitę lubelskiego w trakcie całodniowej konferencji wspominali duszpasterze, prawnicy, teologowie, ludzie nauki i kultury.

Waldemar Dąbrowski, dyrektor Teatru Wielkiego - Opery Narodowej podkreślił, że pamięć - bez której nie istnieje ani teraźniejszość, ani przyszłość - znaczą zwykle wydarzenia historyczne, artystyczne, społeczne i pokoleniowe a także odkrycia naukowe. - Ale wydaje mi się, że w największym stopniu pamięć znaczą ludzie - ci, których spotykamy na drodze swojego życia; osoby, które stają się punktem odniesienia, a zetknięcie z nimi jest punktem zwrotnym w życiu wielu ludzi - powiedział.

"Takim człowiekiem był dla mnie abp Józef Życiński. Ceniłem, szanowałem, podziwiałem kapłana, myśliciela, filozofa, matematyka, nauczyciela, przewodnika, arbitra, niezwykłego erudytę, człowieka wielkiej empatii, wspaniałej wiedzy, jasnej duszy" - wyliczał Waldemar Dąbrowski.

Wspomniał o długoletniej współpracy z arcybiskupem na niwie promowania twórców i wydarzeń kultury chrześcijańskiej. - Mogłem wtedy zaobserwować księdza arcybiskupa jako wspaniałego arbitra, człowieka, który swoimi rozstrzygnięciami potrafił premiować tych, z którymi się zgadzał i żadną miarą nie pomniejszał argumentacji tych, wobec których poglądy miał przeciwne - podkreślił dyrektor Teatru Wielkiego - Opery Narodowej.

Mecenas Stanisław Kłys z Naczelnej Rady Adwokackiej poznał ks. Życińskiego w pierwszych miesiącach stanu wojennego. Duchowny zadzwonił wówczas do adwokata prowadzącego praktykę adwokacką w Nowej Hucie i poprosił o podjęcie się obrony jednego ze studentów, który wpadł w ręce bezpieki z przemycaną "bibułą", czyli materiałami konspiracyjnymi.

"Tak się zaczęła nasza przyjaźń i współpraca. Tych spraw było wiele, ale zastanowiło mnie, dlaczego ks. Życiński, który w tym czasie był już znanym uczonym, zajmuje się takimi sprawami. Zorientowałem się, że jest to człowiek, dla którego nie wszystko wyczerpuje się w tym, co się mówi lub pisze. Dla niego świadectwo bycia człowiekiem było czymś niezbywalnym i było równoległe do tego, co mówił, pisał i tworzył" - zaznaczył mec. Kłys.

"Trzeba sobie jasno powiedzieć: on był człowiekiem ogromnej wiary i modlitwy, ale był człowiekiem i wszystkie ataki na niego, a był człowiekiem atakowanym, na pewno go bolały" - mówił z kolei ks. Andrzej Luter, krytyk filmowy, który poznał abp. Życińskiego na początku swojego kapłaństwa w pierwszych latach 90. - Najbardziej zaś bolały go ataki wewnątrzkościelne, które były - nie ukrywajmy tego. Ale nie okazywał nigdy tego - dodał.

Wspomniał, że kiedyś Agnieszka Holland nazwała abp. Życińskiego "człowiekiem samotnym", przez co - zdaniem ks. Lutera - reżyserka "miała na myśli samotność w Kościele lub Episkopacie". - Uważała, że ze swoją otwartą wizją Kościoła Życiński na pewno nie jest rozumiany. Gdy został o to zapytany, odparł, że wszystko zależy od tego, jak tę samotność rozumieć: "jeśli w kategoriach ściśle filozoficznych - to może jestem samotny, ale jeśli teologicznie, to czuję bliskość Boga" - miał odpowiedzieć - zacytował ks. Luter.

Dodał, że w tym kontekście bardzo ważna jest książka "Wiara wątpiących" autorstwa abp. Życińskiego. - Dla niego wiara zawsze była związana z wątpieniem. Nie wierzył w wierzących niewątpiących - zaznaczył ks. Luter.

Grzegorz Linkowski, reżyser zajmujący się w swej twórczości m.in. tematyką historyczną, dotyczącą wiary oraz relacji polsko-żydowskich, współuczestniczył z abp. Życińskim w wielu wydarzeniach kulturalnych czy o charakterze upamiętniającym. Wymienił m.in. ekumeniczne cykle modlitw w intencji ofiar Holokaustu na terenie byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku oraz m.in. w Piaskach, Kazimierzu, Trawnikach i Izbicy.

Arcybiskup podsuwał też reżyserowi tematy do kolejnych projektów, inspirował do nowych filmów. We wspólnych rozmowach, na które obydwaj się zapraszali, abp Życiński miał rzadką umiejętność skracania dystansu, potrafił też słuchać.

Reżyser wspomniał też o reakcjach abp. Życińskiego na różne wydarzenia związane z powstaniem Instytutu Pamięci Narodowej i późniejszych inicjatywach lustracyjnych w rozmaitych środowiskach. Arcybiskup miał zaproponować utworzenie komisji badającej działalność komunistycznej agentury w Kościele. Sam też zmagał się z oskarżeniami o współpracę z bezpieką. Uważał przy tym, że w nieuchronnym procesie rozliczania ze spuścizną PRL trzeba dawać świadectwo i film jest narzędziem, dzięki któremu prawda może wyjść na jaw a niesłusznie pomawiani mogą mieć szansę na oczyszczenie się z zarzutów.

- Nasze ostatnie spotkania dotyczyły też prośby o zajęcie się spuścizną naukową Karola Wojtyły. Bardzo mu zależało na tym, aby powstał o tym film - dodał reżyser.

Na zakończenie reżyser nawiązał do dzisiejszego protestu mediów w Polsce, związanego z rządowymi planami wprowadzenia podatku medialnego, rzekomo mającego ratować finanse państwa nadwątlone w wyniku pandemii, a w rzeczywistości będącego zamachem na niezależne od władzy media.

- Zastanawiam się, co by dziś zrobił w związku z tą sytuacją. Myślę, że zwołałby w budynku kurii konferencję prasową. Zaprosiłby na nią przedstawicieli mediów i podziękowałby im za to, że są wolnym i ważnym głosem - dodał Grzegorz Linkowski.

Prowadzący tę część konferencji o. Tomasz Dostatni OP powtórzył wcześniej zgłoszony postulat utworzenia w Lublinie Instytutu imienia abp. Józefa Życińskiego, który byłby platformą wymiany myśli i działań nawiązujących do dorobku naukowego i intelektualnego hierarchy.