Eucharystia sakramentem jedności

1."Sakrament pobożności, znak jedności, węzeł miłości!". To zawołanie św. Augustyna w jego komentarzu do Ewangelii św. Jana (In Johannis Evangelium, 26, 13) idealnie ujmuje i syntetyzuje słowa, z którymi św. Paweł zwrócił się do Koryntian, a których to słów przed chwilą wysłuchaliśmy: "Ponieważ jeden jest chleb, przeto my, liczni, tworzymy jedno Ciało. Wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba" (1 Kor 10, 17).
Eucharystia jest sakramentem i źródłem kościelnej jedności. Zostało to zauważone już u początków tradycji chrześcijańskiej w znaku chleba i wina. W ten sposób w Didache, utworze ułożonym u początków chrześcijaństwa, stwierdza się: "Jak ten łamany chleb był wcześniej rozproszony po górach, a potem zebrany, stał się jednością, tak Kościół, od krańców ziemi, niech się zgromadzi w Twoim Królestwie" (9, 1).
2. Św. Cyprian, biskup Kartaginy, odwołując się w III wieku do tych słów, stwierdza: "Ofiary Pana ukazują jasno jedność chrześcijan, ugruntowaną mocną i niepodzielną miłością. Gdy Pan nazywa swoim Ciałem chleb, uczyniony ze zjednoczenia licznych ziaren, wskazuje na nasz zgromadzony lud, który On podtrzymuje; gdy zaś nazywa swoją Krwią wino wyciśnięte z licznych gron winnych, wskazuje podobnie naszą trzodę złożoną z wielości złączonej w jedno" (Ep. ad Magnum, 6).
Ten symbolizm eucharystyczny w odniesieniu do jedności Kościoła, często powraca w pismach Ojców oraz teologów scholastycznych. Sobór Trydencki syntetycznie zebrał ich doktrynę, nauczając, że nasz Zbawiciel pozostawił Eucharystię Kościołowi "jako symbol jego jedności i miłości, która winna łączyć między sobą wszystkich chrześcijan"; dlatego Eucharystia jest "symbolem tego jedynego Ciała, którego On jest głową" (Paweł VI, Mysterium fidei; por. Sobór Trydencki, Decr. de SS. Eucharistia, wstęp i kan. 2).
Katechizm Kościoła Katolickiego ujmuje to syntetycznie: " Ci, którzy przyjmują Eucharystię, są ściślej zjednoczeni z Chrystusem, a tym samym Chrystus łączy ich ze wszystkimi wiernymi w jedno Ciało, czyli Kościół" (KKK 1396).
3. Ta tradycyjna doktryna jest mocno zakorzeniona w Piśmie Świętym. Św. Paweł we wcześniej już cytowanym fragmencie 1 Listu do Koryntian rozwinął ją, wychodząc od fundamentalnego tematu, jakim jest koinoniMa, to znaczy komunia, jaka się tworzy między wierzącym a Chrystusem w Eucharystii. "Kielich błogosławieństwa, który błogosławimy, czyż nie jest udziałem (koinoniMa) we Krwi Chrystusa? Chleb, który łamiemy, czyż nie jest udziałem (koinoniMa) w Ciele Chrystusa?" (1 Kor 10, 16). Ta komunia jest opisana jeszcze bardziej precyzyjnie w Ewangelii św. Jana jako wyjątkowa relacja "wewnętrznej wzajemności": " On we Mnie, a Ja w nim". Jezus bowiem oświadcza w synagodze w Kafarnaum: " Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim" (J 6, 56).
Jest to temat, który będzie podkreślany również w mowach podczas Ostatniej Wieczerzy za pośrednictwem symbolu winnego krzewu: pęd jest zielony i owocujący tylko wtedy, gdy wrośnięty jest w pień winnej latorośli, od której otrzymuje pokarm i energię życiową (por. J 15, 1-7). W przeciwnym razie pozostanie uschniętą gałęzią, przeznaczoną na spalenie: aut vitis aut ignis, "albo winorośl, albo ogień" - komentuje w sposób lapidarny św. Augustyn (In Johannis Evangelium, 81, 3). Jawi się tutaj jedność, komunia, która tworzy się między wierzącym a Chrystusem obecnym w Eucharystii, zgodnie z tą zasadą, którą św. Paweł formułuje w ten sposób: "Czyż nie są w jedności z ołtarzem ci, którzy spożywają z ofiar na ołtarzu złożonych?" (1 Kor 10, 18).
4. Ta komunia - koinoniMa typu "wertykalnego", gdyż włącza nas w Boże tajemnice, rodzi komunię - koinoniMa, którą możemy nazwać "horyzontalną", to znaczy kościelną, braterską, zdolną połączyć w związek miłości wszystkich uczestników tego samego stołu. " Ponieważ jeden jest chleb, przeto my, liczni - przypomina nam św. Paweł - tworzymy jedno Ciało. Wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba" (1 Kor 10, 17).
Mowa o Eucharystii uprzedza wielką refleksję eklezjalną, którą Apostoł rozwinie w 12. rozdziale tego samego Listu, gdy będzie mówił o Ciele Chrystusa w Jego jedności i różnorodności. Również słynny opis Kościoła jerozolimskiego, podany przez św. Łukasza w Dziejach Apostolskich, podkreśla tę jedność braterską, czyli - koinoniMa, umieszczając ją w kontekście łamania chleba, to znaczy celebracji eucharystycznej (por. Dz 2, 42). Istnieje komunia, która dokonuje się w konkretnym momencie historii: "Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie (koinoniMa), w łamaniu chleba i w modlitwach. (...) Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali razem i wszystko mieli wspólne" (Dz 2, 42. 44).
5. Zaprzecza się zatem najgłębszemu znaczeniu Eucharystii, gdy celebruje się ją bez liczenia się z wymogami miłości i komunii. Św. Paweł napomina Koryntian za to, że ich gromadzenie się razem "nie jest spożywaniem Wieczerzy Pańskiej" (1 Kor 11, 20), z powodu podziałów, niesprawiedliwości i egoizmu. W tym przypadku Eucharystia nie jest już agaMpe, to znaczy wyrazem i źródłem miłości. Kto więc uczestniczy w niej w sposób niegodny, bez uczynienia jej owocną w miłości braterskiej, "wyrok sobie spożywa i pije" (1 Kor 11, 29). "Jeśli bowiem życie chrześcijańskie wyraża się w spełnianiu największego przykazania, czyli w miłości Boga i bliźniego, to miłość ta znajduje swoje źródło właśnie w tym Sakramencie, który powszechnie bywa nazywany Sakramentem miłości" (Dominicae coenae, 5).
Eucharystia przypomina, czyni obecną i rodzi tę miłość.
Przyjmijmy zatem apel biskupa i męczennika Ignacego, który nawoływał do jedności wierzących Filadelfii w Azji Mniejszej: " Jedno jest Ciało naszego Pana Jezusa Chrystusa, jeden jest Kielich w jedności Jego Krwi, jeden jest ołtarz, jak jeden jest Biskup" (Ep. ad Philadelphenses, 4). Wraz z Liturgią modlimy się do Boga Ojca: " Spraw, abyśmy posileni Ciałem i Krwią Twojego Syna i napełnieni Duchem Świętym, stali się jednym ciałem i jedną duszą w Chrystusie" (Modlitwa Eucharystyczna III).