Akolita – termin pochodzący od greckiego słowa „akólouthos” – to człowiek „idący za kimś, towarzyszący”.

Jeszcze do 1972 r. w Kościele łacińskim było to ostatnie z tzw. święceń niższych (ostiariat, lektorat, egzorcystat i akolitat) udzielane kandydatowi do kapłaństwa w czasie seminaryjnej formacji. Papież Paweł VI po Soborze Watykańskim II postanowił odnowić i zreformować posługi i wyznaczył akolitom nowe miejsce w Kościele. Obecnie akolitat nie jest zastrzeżony dla kandydatów do kapłaństwa, co więcej, papież powierzył akolitom część obowiązków, które dawniej należały do subdiakonów, a także przywrócił część funkcji, które odebrano akolitom na przestrzeni wieków. Jednak akolita nie jest nazywany już prawnie duchownym. Stał się szczególnym sługą ołtarza, ale nie jest ustanawiany jedynie do posługi w liturgii, lecz też do posługiwania chorym i cierpiącym. Karmiąc się Eucharystią, ma za zadanie uczyć się szczerej miłości do potrzebujących.

Częstym błędem ze strony wiernych jest utożsamianie wszystkich szafarzy nadzwyczajnych Komunii św. z akolitami. Akolita jest z urzędu nadzwyczajnym szafarzem Komunii św., ale zadanie akolity wykraczają poza samą liturgię. Inni szafarze nadzwyczajni Komunii św. są upoważnieni przez biskupów jedynie do pełnienia konkretnej funkcji w liturgii, stawia im się niższe wymagania, powołuje na określony czas i do posługiwania w konkretnej diecezji.

Akolita może udzielać Komunii św. w czasie Mszy św. lub poza nią, zanosić ją do chorych, lub w wypadku konieczności podać ją umierającemu jako wiatyk. Czyni to jednak tylko, gdy ze względu na podeszły wiek lub stan zdrowia kapłan lub diakon nie mogą tego czynić lub liczba osób przystępujących do Komunii jest tak duża, że powodowałoby to znaczne przedłużenie się celebracji. Akolita ustanowiony obrzędem jest więc z urzędu szafarzem nadzwyczajnym Komunii św. (zwyczajnymi szafarzami są duchowni: biskup, prezbiter i diakon). Może on również wystawić Najświętszy Sakrament do adoracji, nie ma natomiast prawa do udzielania nim błogosławieństwa. Charakterystycznym przywilejem akolity jest puryfikowanie naczyń liturgicznych w przypadku braku diakona. Puryfikacji nie można powierzać żadnemu innemu świeckiemu, nawet nadzwyczajnemu szafarzowi Komunii św.

Akolita z racji swojej posługi ma pierwszeństwo przed innymi świeckimi w wypełnianiu szeregu funkcji podczas Mszy św.

Do właściwych akolitom zadań należy:

– niesienie krzyża i świec w procesji wejścia;

– podawanie ksiąg, w szczególności mszału;

– pomoc w przyjmowaniu darów (gdy jest procesja z darami) lub podaje je kapłanowi z kredensu;

– przygotowywanie ołtarza (umieszczanie na nim korporału, puryfikaterza, palki, kielicha oraz mszału; gdy brak diakona podanie celebransowi pateny z chlebem);

– asystowanie kapłanowi podczas okadzenia darów, krzyża i ołtarza (gdy nie asystują kapłanowi diakoni); – okadzenie kapłana i wiernych (gdy brak diakona);

– rozdzielanie Komunii św.;

– puryfikowanie i porządkowanie naczyń liturgicznych po rozdzieleniu Komunii albo też po zakończeniu Mszy św.

Gdy w liturgii nie uczestniczą ustanowieni akolici albo są nieliczni, część z tych zadań powierza się, na zasadzie zastępstwa, innym odpowiednio przygotowanym świeckim, takim jak ministranci czy też nadzwyczajni szafarze Komunii św. Akolita jest także zaproszony, a nawet wezwany do posługiwania Kościołowi poza liturgią.

Powinien zaangażować się w części z poniższej działalności chrześcijańskiej:

– adoracja Najświętszego Sakramentu w parafii;

– przygotowanie uroczystości liturgicznych w parafii;

– posługa wobec chorych;

– pomoc potrzebującym;

– organizowanie wolontariatu.

Posługi akolitatu udziela biskup lub wyższy przełożony zakonny, będący prezbiterem. Zarówno jeden, jak i drugi, czyni to wobec osób, nad którymi rozciąga się jego jurysdykcja. W czasie tego obrzędu na znak dopuszczenia do służby Eucharystii kandydat otrzymuje z rąk celebransa patenę z chlebem albo kielich z winem. Ustanowieniu towarzyszy modlitwa, a także pouczenie: „Przyjmij naczynie z chlebem (lub z winem) do sprawowania Eucharystii i tak postępuj, abyś mógł godnie służyć Kościołowi przy stole Pańskim”. Kompetentna władza może zawiesić akolicie właściwe mu uprawnienia, ale później ustanawiania w posłudze już się nie powtarza. W następnym artykule więcej o funkcji szafarza nadzwyczajnego Komunii św.

* * * Literatura:

1. Paweł VI, „Ministeriat Quaedam”, 15.08.1972 r.;

2. Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego;

3. Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie udzielania posługi lektora i akolity świeckim mężczyznom;

4. Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej z 346. Zebrania Plenarnego KEP w Częstochowie w dniu 27.11.2008 r.;

5. „Redemptionis Sacramentum” – Instrukcja o zachowaniu i unikaniu pewnych rzeczy dotyczących Najświętszej Eucharystii, Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.