I nie chodzi tu o ulgi dla seniorów w postaci tańszych biletów na pociąg, autobus, do teatru czy kina ani o poszerzenie oferty uniwersytetów trzeciego wieku. Bo to oferta dla ludzi ciągle sprawnych fizycznie i umysłowo. Chodzi o konkretne rozwiązania systemowe i realną pomoc dla rodzin, które sprawują w domu trudną i wyczerpującą opiekę nad osobami starszymi i zniedołężniałymi. Jak na razie wsparcia ze strony państwa jest tu niewiele. Brakuje domów dziennego pobytu, na miejsce w domu opieki społecznej czeka się latami, a prywatne są nieosiągalne ze względu na wysokie opłaty. Dla wielu rodzin wynajęcie prywatnej opiekunki także nie wchodzi w grę. Co więc pozostaje? Co przysługuje zarówno seniorom, jak i ich opiekunom, czyli najczęściej dorosłym dzieciom seniora?

Dwa urzędy

Pomoc otrzymamy z dwóch instytucji: z urzędu miasta i gminy/opieka społeczna i z ZUS. Świadczenia opiekuńcze, które oferuje nam opieka społeczna, są trzy: zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy i świadczenie pielęgnacyjne.

Zasiłek pielęgnacyjny wynosi obecnie 215,84 zł. Specjalny zasiłek opiekuńczy to kwota 620 zł, a świadczenie pielęgnacyjne w 2020 r. to 1830 zł.

Zasiłek pielęgnacyjny ma pomóc w częściowym pokryciu wydatków na opiekę i pomoc innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Przysługuje osobie po 75. roku życia lub młodszej, ale z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Nie dostanie zasiłku osoba, która pobiera dodatek pielęgnacyjny, podopieczny zakładu zapewniającego całodobowe utrzymanie; podobnie w przypadku gdy ktoś z rodziny pobiera za granicą taki zasiłek.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobie, na której ciąży obowiązek alimentacyjny wobec rodziców znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, a także współmałżonkowi osoby, która potrzebuje opieki. Opieka społeczna wypłaci zasiłek pod warunkiem rezygnacji opiekuna z pracy. Ważne jest też kryterium dochodowe – dochód zarówno w rodzinie osoby wymagającej opieki, jak i w rodzinie opiekuna nie może przekraczać 764 zł netto na osobę. Jak wspomniano, zasiłek opiekuńczy wynosi obecnie 620 zł miesięcznie.

Znacznie korzystniej jest w tej sytuacji starać się o świadczenie pielęgnacyjne (w 2020 r. wynosi 1830 zł miesięcznie). Warunek jest podobny – rezygnacja z pracy zawodowej w celu zaopiekowania się starszym, chorym i niepełnosprawnym członkiem rodziny. Długa jest jednak lista powodów, które uniemożliwiają staranie się o to świadczenie. Jednak przyznanie prawa do tego świadczenia nie jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego. Ubiegać się o nie mogą dzieci, rodzeństwo, także to przyrodnie, wnukowie, dziadkowie oraz opiekun prawny.

Z ZUS uzyskamy dwa rodzaje wsparcia. O pierwsze nie trzeba się specjalnie starać, bo przysługuje wszystkim, którzy ukończyli 75. rok życia – to dodatek pielęgnacyjny. Można go dostawać wcześniej, jeśli lekarz – orzecznik ZUS – stwierdzi całkowitą niezdolność danej osoby do pracy i samodzielnej egzystencji. Obecnie, czyli od 1 marca br., wynosi on 229,91 zł. Dodatku nie dostaną osoby, które przebywają w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub pielęgnacyjno-opiekuńczym powyżej 14 dni w miesiącu.

ZUS wypłaca także rozmaite dodatki do emerytur. I tak dodatek pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego, całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji wynosi obecnie 344,88 zł; dodatek kombatancki i za tajne nauczanie – 229,91 zł; żołnierze-górnicy, osoby deportowane do pracy przymusowej oraz więźniowie w obozach pracy III Rzeszy i ZSRR mogą otrzymać od 11,52 zł do 229,91 zł. Świadczenie dla cywili, którzy na skutek działań wojennych stracili wzrok, wynosi natomiast – po tegorocznej waloryzacji – 1139 zł brutto. Dodatki te zostaną przyznane po złożeniu w ZUS stosownych dokumentów.

Osoba, która opiekuje się seniorem niezdolnym do samodzielnej egzystencji, może wystąpić do ZUS z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy, który przyznawany jest na 14 dni. Zostanie on udzielony, jeśli wykażemy, że musimy przerwać pracę ze względu na konieczność zajęcia się naszym podopiecznym. Opiekun prawny może pobierać emeryturę lub rentę za pacjenta. Ma też prawo do zasiłku opiekuńczego.

Opieka w domu

Gdy obłożnie chory wraca ze szpitala do domu, ale nadal wymaga stałej fachowej opieki, można się starać o pomoc pielęgniarki opieki długoterminowej lub opieki paliatywnej. To niezwykle ważne, jeśli nie mamy doświadczenia w zajmowaniu się osobą starszą, w przypadku gdy np. występują odleżyny, gdy konieczna jest rehabilitacja czy nie wiemy, jak ulżyć choremu w bólu.

Opieka pielęgniarska długoterminowa przysługuje osobie ubezpieczonej w NFZ. Aby ją uzyskać, potrzebne są: skierowanie od lekarza z NFZ, pisemna zgoda od chorego oraz kwalifikacja pielęgniarska do objęcia tego typu opieką. Dokumenty składamy w placówkach oferujących taką opiekę (mogą to być centra opieki domowej, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz gminne ośrodki zdrowia) lub gabinety pielęgniarek domowych oraz – o czym większość z nas nie wie – centra pielęgnacji Caritas.

Pielęgniarka długoterminowa odwiedza chorego w domu i wykonuje wszelkie zlecone czy potrzebne czynności związane z opieką nad nim. Cenne jest także to, że nauczy nas, jak samodzielnie zaopiekować się chorym, a chorego – jak może sam sobie pomóc. Podpowie też, jaki sprzęt ułatwi codzienne życie i jak się o niego postarać. Opieka długoterminowa domowa jest bezpłatna. Otrzymuje się ją na podstawie oceny stanu zdrowia chorego wg. skali Barthela. A oceny tej dokonują cyklicznie lekarz i pielęgniarka.

Seniorzy, którym nie sprawia kłopotu chodzenie, mogą korzystać ze wsparcia pielęgniarek podstawowej opieki zdrowotnej. Skierowanie wystawia lekarz, a samo świadczenie jest bezpłatne, jednak chory musi sam płacić za leki, środki opatrunkowe i pielęgnacyjne.

Ośrodek pomocy społecznej może też przydzielić osobom samotnym opiekunkę środowiskową, która pomoże w codziennych czynnościach. Opiekunka zrobi zakupy, posprząta, ugotuje, jeśli trzeba, to nakarmi i pomoże zadbać o higienę. Załatwi także większość spraw, które ze względu na niepełnosprawność są dla starszego człowieka niewykonalne. Pomoc społeczna ustala zakres i czas tej opieki. O odpłatności za usługi opiekunki środowiskowej decydują rada miasta lub rada gminy. Mogą one obniżyć opłaty lub całkowicie z nich zrezygnować.

Osoba starsza chora i samotna może także liczyć na zasiłki: okresowy i stały z pomocy społecznej. Każdy senior – bez względu na to, czy żyje sam czy w rodzinie – powinien skorzystać z ofert państwa. Pełna informacja o wsparciu państwa dla osób starszych, chorych i niepełnosprawnych znajduje się na www.gov.pl/web/rodzina/formy-udzielanej-pomocy . Wszelkich informacji udzieli też najbliższy ośrodek pomocy społecznej.