Mama, jak się dowiedziała, że tata siedzi w więzieniu w Katowicach, pojechała tam z paczką. Jeszcze jej powiedzieli, co się wozi. Tego nie zapomnę. Cebulę wiozła. Bo jak ich biją, to zęby wybijają. I tak tata nie miał zębów, bo mu wybili wszystkie. Tylko jeden ząb w tej koronce się ostał – mówi w radiowym reportażu „Nieśmiertelni” pani Elżbieta, córka Jana Kwiczala „Emila”.
Pani Elżbieta należy do grona uprzywilejowanych potomków Żołnierzy Wyklętych. W roku 2018 otrzymała notę identyfikacyjną szczątków swojego ojca. Czekała na to 71 lat. Teraz wie, gdzie kości taty są złożone.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
– Mama dowiedziała się, że na cmentarz komunalny w Panewnikach wożą zamordowanych w więzieniu. Przyjeżdżamy tam, stoimy nad grobem, mama płacze, a w pewnym momencie podchodzi kobieta i mówi: „To jest mój grób”. Mama poszła do grabarza i ten podał inny numer. Za chwilę znów to samo. Nie potrafiliśmy znaleźć w ogóle grobu – mówi pani Elżbieta.
Około stu żołnierzy kpt. Henryka Flamego „Bartka”, którzy w wyniku ubeckiej operacji o kryptonimie „Lawina” stracili życie, wciąż nie mają swoich grobów. Ich ciała powoli odzyskują tożsamość po ekshumacjach dokonanych przez Instytut Pamięci Narodowej (IPN) na Opolszczyźnie w Starym Grodkowie, w dawnym majątku Scharfenberg (dziś Dworzysko) i we wsi Barut.
Strzały na przesłuchaniu
Reklama
– Tatę złapali w obławie pod Romanką. Miał wtedy dwadzieścia kilka lat (urodził się w grudniu 1922 r.). W katowni ubeckiej w Żywcu Zabłociu (kamienica przy u. Dworcowej 2) przestrzelono mu piszczele w obu nogach. Kiedyś, gdy przyszedł po pracy w polu, myłem mu nogi i zobaczyłem dziwne ślady. Nic nie chciał o nich mówić, ale później się dowiedziałem, skąd ma takie pamiątki. Za działalność wrogą dla Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej został skazany na wieloletnie więzienie. Odsiedział we Wronkach 10 lat. Tyle, bo przyszła amnestia. W zimie, żeby nie zamarznąć, wkładał gazety pod więzienny uniform. W celi nie miał łóżka. Spał na betonie. Swoje musiał też oddać socjalistycznej ojczyźnie. Dlatego niewolniczo pracował w kopalni. W więzieniu stracił dużo zdrowia – wspomina Mirosław Jarco, syn partyzanta Józefa Jarco ps. Leśny, żołnierza Narodowych Sił Zbrojnych z oddziału Antoniego Bieguna ,,Sztubaka”.
– Po wyjściu na wolność, w wieku 33 lat, ożenił się. Z przysiółka Łazy k. Przybędzy przeniósł się do Radziechów. Przez pierwsze dwa lata po odsiadce nie mógł znaleźć stałego zatrudnienia. Pracował więc jako pomocnik budowlany przy budowie szkoły w Przybędzy, a później w tartaku. Władza ludowa nie zapominała jednak o przeszłości taty. Pod koniec lat 60. w naszym domu pojawił się patrol milicji, żeby sprawdzić, co robi i gdzie się przemieszcza. Gdy w stanie wojennym trafiłem do Ludowego Wojska Polskiego, znów okazało się, że moja rodzina wciąż jest na celowniku aparatu władzy. Wszystko wiedzieli o antykomunistycznej działalności taty. Traf chciał, że oficer w randze porucznika, który służył w jednostce w Stargardzie Szczecińskim, mieszkał na Żywiecczyźnie i poborowi z tego rejonu mieli w tej jednostce fory. Nic złego więc mnie nie spotkało. Wracając jednak do przeszłości taty, w naszym domu to był temat tabu. W ten sposób postanowił nas chronić przed potencjalnymi przykrościami i represjami. Mój tata nie doczekał się rehabilitacji. Sądowe orzeczenie o oczyszczeniu go z winy nie przyszło za jego życia. Zmarł w 1993 r. – dopowiada pan Józef.
Prawda nas wyzwoli
Reklama
– Przy grobie taty usłyszałam: „Tu leży ten największy bandyta na Podbeskidziu”. Starszy mężczyzna mówił to do swego wnuka. Słowa wypowiadał dobitnie. Chciał, żeby do mnie doszły. Łez nie potrafiłam wtedy powstrzymać – wspomina 80-letnia Alicja Flame-Reinhardt.
– Moja matka była wzywana do odpowiednich urzędów, gdzie wymuszano na niej zmianę nazwiska. Nie uczyniła tego. Nie ugięła się. Do zamążpójścia nosiłyśmy więc wszystkie trzy – mama, ja i moja siostra – nazwisko rodowe. To była jasna deklaracja – zaznacza córka kpt. Henryka Flamego „Bartka”.
Tatę złapali w obławie pod Romanką. Miał wtedy dwadzieścia kilka lat (urodził się w grudniu 1922 r.).
Reklama
– Funkcjonariusze urzędu bezpieczeństwa niemal codziennie składali nam wizyty. Przed śmiercią ojca było tragicznie pod tym względem. Jedynie w czasie, gdy ojciec się ujawnił, było względnie spokojnie. Po jego zastrzeleniu wróciły nagonki i rewizje. Aby uchronić nas przed kolejną falą represji, za sprawą rodziny mamy trafiłyśmy do klasztoru sióstr zakonnych w Strumieniu. Mieszkając tam, ukończyłam klasy od I do IV. Gdyby władze komunistyczne tego internatu nie zlikwidowały, byłabym w nim pewnie o wiele dłużej. Rodzinie zależało na tym, żeby nas odsunąć od negatywnych przeżyć, od tych nocnych i dziennych napadów ubeków na nasz dom. Dlatego znalazła nam miejsce alternatywne. Wtedy jednak postrzegałyśmy to inaczej. Taty nie miałyśmy okazji dobrze poznać, z mamą od 1946 do 1948 r. też nie miałyśmy wielkiego kontaktu, a decyzję kochających dziadków skazujących nas na internat uważałyśmy za odtrącenie. Dopiero po latach zrozumiałam, że ich postanowienie było podyktowane dbałością o nasze bezpieczeństwo. Na takie wspomnienia nie mam już jednak wystarczająco dużo sił. Jedna historia z drugą się zazębia i bardzo ją przez to przeżywam – wyjawia Alicja Flame-Reinhardt.
Moja matka była wzywana do odpowiednich urzędów, gdzie wymuszano na niej zmianę nazwiska.
Epilog
„Lata 1945-1947 to na Podbeskidziu okres największego nasilenia działań zbrojnego podziemia antykomunistycznego. Zgrupowanie pod dowództwem «Bartka» było największą i najbardziej aktywną antykomunistyczną formacją działającą na tym terenie, która w okresie szczytowego rozwoju organizacyjnego wiosną 1946 r. liczyła ponad trzystu członków oraz kilkuset informatorów” – można przeczytać na stronie IPN.
– Dzisiaj we współczesnym świecie wielu chce nas nadal wyzwalać. Wyzwalać od Boga, od pamięci, od rodziny. Od wszystkiego tego, co dało siłę tym ludziom, tamtemu pokoleniu – mówił Jarosław Szarek, prezes IPN, podczas uroczystości odzyskiwania tożsamości przez Żołnierzy Wyklętych.
Z kolei ks. prof. Waldemar Chrostowski dobitnie stwierdził: – Uczniowie, którzy opuścili Mistrza, już Go nie wyznawali. Dodali odwagi oprawcom. Każdy, kto milknie wobec nieprzyjaciół sprawy, rozzuchwala ich. Lęk apostoła jest pierwszym sprzymierzeńcem nieprzyjaciół sprawy. „Zmusić do milczenia przez lęk” – to pierwsze zadanie strategii bezbożniczej. Terror, stosowany przez wszystkie dyktatury obliczony jest na lękliwość apostołów. Milczenie tylko wtedy ma swoją apostolską wymowę, gdy nie odwracam oblicza swego od bijących.
Dlatego okrzyk: „Cześć i chwała Bohaterom” nigdy nie może zastygnąć w naszych gardłach.
